Mình thường nhận được câu hỏi, đại loại là: “Có thể giới thiệu cho tôi một cuốn sách giúp tôi hiểu hơn về chính mình, về nội tâm của mình không?” Mình luôn lúng túng trước câu hỏi ấy, bởi làm sao mình có thể biết hết những ngóc ngách trong nội tâm bạn, để có thể giới thiệu đúng cuốn sách bạn cần?
Phần lớn chúng ta thường tìm đến truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ ca hiện đại – những tác phẩm mà ở đó ta dễ dàng bắt gặp bóng dáng mình trong nhân vật, cốt truyện, một chi tiết hay câu chữ nào đó. Ta hiếm khi tìm đến các tác phẩm cổ đại; chúng chừng như xa xôi, khác biệt và khó tiếp cận.
Vài năm qua, nhờ công việc mà mình được bước ra khỏi vùng đọc quen thuộc để đến với sử thi. Mình nhận ra rằng sử thi có thể đem lại những suy ngẫm sâu xa về cách mỗi dân tộc diễn đạt hệ tư tưởng, giá trị và niềm tin của mình. Đặc biệt, những câu chuyện sử thi không được sinh ra từ ý đồ tuyên truyền, mà như thể được chép lại từ trí nhớ tập thể: thành thật, rộng lớn và sống động. Người Hy Lạp, Ấn Độ, Bắc Mỹ hay Việt Nam đã tiến hoá và định hình cộng đồng mình ra sao? Chiếc nôi nào đã ru họ ngủ? Dòng sữa nào đã nuôi họ khôn lớn? Cánh rừng nào đã che chở họ? Chiêm ngẫm những hình ảnh này có thể tạo ra chất liệu giúp ta ghi nhận chính nguồn cội địa lý của mình.
Song song đó, tính phổ quát liên-văn-hóa của sử thi thể hiện ở việc nó đặt ra những vấn đề hiện sinh cốt lõi: sự sống, cái chết, khát vọng anh hùng, định mệnh, mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, v.v. Chúng là mẫu số chung của nhân loại; hiểu được điều này giúp ta có cái nhìn bao quát, trung dung để soi chiếu hành trình cá nhân và thâm nhập vào tấm địa đồ nội tâm của mình.
Trong thời đại mà “căn tính” là chủ đề được nhắc đến ở khắp nơi, ta nhận ra rằng quê hương không còn đơn thuần là nơi chốn địa lý. Đi tìm căn tính là đi tìm về một quê hương tinh thần – nơi trú ngụ của tâm hồn và linh hồn. Đó là nơi nương tựa cho tiến trình thành-nhân giữa dòng chảy văn hóa và tri thức của thời đại.
Đọc sử thi, ta không phải lúc nào cũng tìm thấy những câu trả lời rõ ràng. Đôi khi, ta chỉ nhặt được những manh mối rời rạc: một dấu vết, một ảnh tượng, một mẩu chuyện, hay một ký ức dường như mình từng sống qua. Những mảnh vụn ấy, thoạt đầu có vẻ đơn lẻ và mơ hồ. Nhưng cùng với trải nghiệm sống, sự dấn thân, và quá trình chiêm nghiệm lặng thầm – từng mảnh một sẽ tự tìm về đúng vị trí của nó trong bức tranh “căn tính” của mỗi người.
Như Samuel J. Stephens đã viết trong tiểu luận Considering the Epic:
“Đừng mắc kẹt mãi trong quán rượu. Hãy xem phim của Kurosawa và Bergman. Xem 'The Passion of Joan of Arc' hay 'Andrei Rublev'. Đọc phụ đề, dù có ngán. Đừng chỉ nghe lời một TikToker hay một người trên Reddit — hãy tự tìm hiểu từ những nguồn gốc thật sự. Hãy đọc các tác phẩm cổ đại, đọc về các Giáo phụ, các nhà Khắc kỷ, các thi sĩ. Hãy kết nối với tinh thần sử thi. Hãy để cảm giác ‘mình không đủ tầm’ tan biến đi khi bạn nếm trải, cảm nhận và tận hưởng hoa trái của một sự thống nhất cao hơn.”
0 Comments