“Đây là một cuốn sách dành cho những ai vẫn giữ tinh thần tuổi trẻ sống mãi trong lòng; trong cuộc sống, trong tia nắng mặt trời, dòng nước chảy trôi, những miền núi rừng, những con đường đầy bụi, những đốm lửa mùa đông.”
Kenneth Grahame (1859-1932) đã viết như thế về cuốn sách dành cho thiếu nhi mang tên 'Gió qua rặng liễu' của ông. (nguồn)
Tác phẩm này thực sự rất nổi tiếng. Hiện nay có hơn 50 ấn bản tiếng Anh đang được lưu hành: có bản thơ, bản đơn giản hóa cho người học tiếng Anh, các bản audio và video chuyển thể, kịch (đáng chú ý là của A.A. Milne và Alan Bennett), phim, sách tranh (có hoặc không có nhãn dán), sách pop-up, mẫu đan móc, truyện tranh và các bản chú giải học thuật. Có cả phần tiếp theo như The Willows in Winter (1993) của William Horwood, sách suy niệm phúc âm, sách dạy nấu ăn, và Counselling for Toads (1998) của Robert de Board – một tác phẩm giới thiệu về liệu pháp tâm lý. Các tranh minh họa của E.H. Shepard đã từng xuất hiện trên tem thư quốc gia và trong chiến dịch quảng bá nước Anh của Hội đồng Du lịch Anh thập niên 1980 mang tên “Making a Break for the Real England.” Cuốn sách còn truyền cảm hứng cho một tuyến đường điêu khắc, một trong những trò chơi thành công nhất tại Disneyland và một vở nhạc kịch (chuyển thể bởi Julian Fellowes) năm 2016 – cũng là vở nhạc kịch đầu tiên tại West End London huy động được 1 triệu bảng Anh qua hình thức gọi vốn cộng đồng.
Điều khiến tất cả những điều này trở nên kỳ bí (ngoài việc cuốn sách mang đậm tinh thần Anh quốc này lại do một người Scotland viết ra), đó là The Wind in the Willows thực ra không hề là sách thiếu nhi – cả tác giả lẫn nhà xuất bản gốc đều chưa từng khẳng định như vậy. Nó cũng không phải là một truyện về loài vật, như nhà văn Arnold Bennett – một trong những người phê bình đầu tiên – từng nhận xét: các nhân vật “thực ra là những con người,” hoặc như Margaret Blount viết trong cuốn sách về động vật trong văn học Animal Land, thì: “nếu bắt gặp động vật, hãy hiểu là mấy anh chàng.” Thuyền bè chỉ thực sự xuất hiện trong hai trên tổng số mười hai chương. Ngay cả nhan đề cũng đầy bí ẩn – từ “willows” (liễu) chưa từng được nhắc tới trong sách: tựa gốc mà Grahame đề xuất là Mr. Mole and his Mates.
 |
Nhưng rõ ràng, đây là một cuốn sách về những con vật nhỏ – một chú Cóc, một chú Chuột Nước, một chú Chuột Chũi và một chú Lửng (và vì thế hiển nhiên là sách cho thiếu nhi). Nếu vậy, thì đây là những con vật biết uống rượu, hút thuốc, sở hữu nhà cửa, lái xe (thậm chí ăn cắp xe), chèo thuyền, vượt ngục, mơ đến những đêm ẩm thực ở Ý, ăn trứng và giăm bông vào bữa sáng, và sáng tác thơ – trong khi Cóc chải tóc còn Chuột Chũi mặc áo khoác nhung đen hút tẩu.
Tất nhiên, thỉnh thoảng chúng cũng cư xử như loài vật. Chuột Chũi, giữa lúc đang dọn dẹp mùa xuân như một “con người” thực thụ, bỗng chốc trở lại đúng là một chú chuột chũi – cào bới loạn xạ để trồi lên mặt đất; còn chú Rái Cá quý tộc thì đang lim dim thưởng thức bữa picnic ven sông (gồm lưỡi bò nguội, dưa muối và nước chanh) bỗng nhiên trở về đúng bản năng và tóm gọn một con ruồi đang bay ngang.
Nhưng trong phần lớn nội dung, cuốn sách là về một nhóm quý ông Anh giàu có, sống ung dung nhàn tản. Quan trọng hơn, sách hầu như không có hơi hướng tiếp cận trẻ em: như Humphrey Carpenter từng nói, The Wind in the Willows “không hề liên quan tới tuổi thơ hay trẻ em, ngoài việc bọn trẻ cũng có thể thưởng thức nó.”
Dĩ nhiên, cuốn sách bắt đầu – và đã từng là – một câu chuyện kể cho trẻ em. Như nhiều cuốn sách thiếu nhi nổi tiếng khác – chẳng hạn như Alice’s Adventures in Wonderland (Alice ở xứ sở thần tiên), The Hobbit (Anh chàng Hobbit) hay Treasure Island (Đảo giấu vàng) – nó được viết ra cho một đứa trẻ cụ thể, và điều này hiện rõ nhất ở chương đầu. Cũng như những cuốn sách trên, The Wind in the Willows đã phát triển trong quá trình sáng tác và cuối cùng trở thành một thứ rất khác, phức tạp hơn nhiều so với một câu chuyện kể trước giờ đi ngủ. Nhưng nếu như Alice’s Adventures là sách dành cho trẻ em mà người lớn có thể đọc, thì The Wind in the Willows lại là sách dành cho người lớn mà trẻ em cũng có thể đọc. Điều này cũng lý giải phần nào vì sao sách ít được đón nhận trên bình diện quốc tế – bối cảnh và các tham chiếu văn hóa của nó ăn sâu vào nước Anh thời Edward, trong khi Alice diễn ra trong một thế giới tưởng tượng tách biệt, với các yếu tố thời kỳ được ẩn giấu trong phần bối cảnh.
Tác phẩm này thuộc thể loại nào? Câu trả lời là: Kenneth Grahame đã táo bạo vay mượn và trộn lẫn những thể loại đại chúng của thời kỳ ông sống: sách về sông nước, sách du hành bằng xe ngựa, tiểu thuyết ly kỳ về ô tô, miền quê lý tưởng (có cả hát thánh ca Giáng sinh), lối viết “tâm linh” giả huyền bí của giới đi theo “chủ nghĩa suy đồi” (với những đoạn thơ đượm hơi hướng ngoại giáo mù mờ) và dĩ nhiên là truyện phiêu lưu sôi nổi dành cho thiếu niên. Ông vui vẻ nhại lại George Borrow, W.S. Gilbert và Sherlock Holmes, phóng họa chân dung bạn bè, và giãi bày những niềm vui lẫn bực dọc của chính mình.
 |
“Có gà lạnh... thịt lưỡi lạnh, thịt xông khói lạnh, thịt bò lạnh, dưa chua, salad, bánh mì cuộn kiểu Pháp, bánh cress sandwich , thịt xông khói, bia gừng, nước chanh, soda nước” |
Cảnh picnic biểu tượng trong hình vẽ của Arthur Rackham năm 1939.Một điều khiến những ai cố gắng biến The Wind in the Willows thành sách thiếu nhi cảm thấy bối rối, đó là thái độ của tác phẩm đối với phiêu lưu. Bất cứ yếu tố nào có thể khuấy động thế giới ấm êm đều bị gạt bỏ không khoan nhượng – Chuột Chũi ngăn Chuột Nước không đi về phương Nam ấm áp trong chương “Wayfarers All”; cuộc nổi loạn của Cóc bị tất cả “bạn bè” của hắn dập tắt; và sự tò mò non nớt của Chuột Chũi về thế giới đã phải bị “dằn lại” ngay từ chương đầu tiên. Khi cậu và Chuột Nước chèo thuyền trên dòng sông yên tĩnh, Chuột Chũi hỏi:
“Còn bên kia Rừng Hoang là gì nữa?” cậu hỏi. “Nơi ấy trông toàn một màu xanh lam mờ mịt, có thể là đồi núi, mà cũng có thể không, và cái gì đó như làn khói từ thị trấn, hay chỉ là mây trôi thôi?”
“Bên kia Rừng Hoang là Thế Giới Rộng Lớn,” Chuột Nước đáp. “Và đó là thứ chẳng có gì quan trọng, dù với cậu hay với tôi. Tôi chưa bao giờ đến đó, và cũng sẽ không bao giờ đi, cậu cũng vậy – nếu cậu còn một chút khôn ngoan. Làm ơn đừng bao giờ nhắc đến nó nữa. Giờ thì! Cuối cùng ta đã tới khúc sông tĩnh lặng của mình – nơi chúng ta sẽ ăn trưa.”
Điều này hoàn toàn phù hợp với quan niệm lãng mạn rằng sách thiếu nhi nên là một nơi an toàn, và thời kỳ Edward thường được miêu tả – đặc biệt trong văn học thiếu nhi – như một thời đại yên bình, hướng nội và tìm chốn ẩn náu. Trên thực tế, đó lại là một thời kỳ đầy bất ổn về chính trị và văn hóa, đầy biến động và sợ hãi. Những tin đồn về chiến tranh lan truyền khắp nơi; hạm đội chiến đấu của Đức đang mở rộng; các cuộc chiến Boer đã làm lung lay niềm tin của Anh vào quân đội của mình. Không có gì ngạc nhiên khi Chuột Nước chẳng hứng thú gì với Thế Giới Rộng Lớn.
----
Đủng Đỉnh Đọc dịch từ bài viết "The Wind in the Willows Isn’t Really a Children’s Book" của tác giả Peter Hunt
0 Comments