Bài toán khó về việc lựa chọn sách cho trẻ từ 8-10

Sự thiếu vắng bước đệm giữa hai giai đoạn đọc

Sách thiếu nhi là một trong những sản phẩm vô cùng thú vị, vì đối tượng thụ hưởng trực tiếp - những em bé, thường lại không phải là đối tượng ra quyết định mua. Người lớn chọn sách cho trẻ con với dựa trên nhiều yếu tố: những kinh nghiệm và trí nhớ cá nhân về những tựa sách mà bản thân họ đọc khi còn nhỏ, những phỏng đoán về sở thích và nhu cầu đọc của trẻ em, những chia sẻ từ những phụ huynh có con cùng trang lứa...

Nếu như ở lứa tuổi dưới 8, trẻ con thường rất dễ bị thu hút vào các hoạt động đọc cùng bố mẹ, nhất là những buổi đọc sách trước giờ đi ngủ, thì bỗng nhiên đến tuổi 8-10, trẻ có rất nhiều thứ để bận tâm và cũng phân tâm hơn với việc đọc. Những cuốn sách tranh picture book đã trở nên quá dễ và quá nhanh chóng để hoàn tất. Vậy thì bây giờ các em nên đọc gì?

Một trong những sai lầm mà phụ huynh hay mắc phải là thiếu đi bước đệm cho độ tuổi tween (nhóm tuổi trước dậy thì). Chúng ta dễ nhầm tưởng đánh đồng tốc độ đọc và khả năng đọc hiểu, cảm thụ. Ở lớp 3, trẻ hoàn toàn có thể đọc thông viết thạo làu làu, nhưng vậy không có nghĩa là ta có thể đưa cho trẻ những cuốn sách kinh điển dày cộp làm cho các em càng dễ thoái chí và muốn bỏ rơi trang sách để nhảy sang loại hình giải trí khác.

Hình ảnh trong quyển "Cuốn sách này hay tuyệt cú mèo"
Một lựa chọn an toàn trong giai đoạn này chính là những cuốn sách phân nhiều chương ngắn và xen lẫn nhiều minh họa. Những quyển sách này không chỉ dày hơn sách tranh (picture book) mà nó còn có một sự thay đổi lớn về cách đọc. Nếu như sách tranh cho phép trẻ nhìn tranh để đoán biết nội dung (vì tranh và lời trong picture book cần đồng hành ít nhất 70% với nhau), thì ở sách chữ có nhiều minh họa, các tranh chỉ còn đóng vai trò cung cấp thêm những gợi ý cho trí tưởng tượng của các em. Phụ huynh cũng cần giải thích cho các em về cách đọc các sách này. Chúng ta thường hay nghĩ rằng khi trẻ đã biết đọc thì đứa trẻ ấy hoàn toàn có thể "một mình" đối diện với trang sách. Chúng ta quên rằng ngay cả chính người lớn cũng muốn được trao đổi chuyện trò mỗi khi đọc được một quyển sách hay.

Những nguyên do của việc trẻ từ chối đọc sách trong giai đoạn 8-10 tuổi

Hai tâm lý thường gặp của trẻ có thể là: (1) chủ quan với việc đọc ; hoặc (2) ngại đọc

Trường hợp chủ quan với việc đọc thường rơi vào những bé có khả năng đọc tốt. Bé có thể đọc một mạch hết quyển sách một mình. Tuy nhiên không nên vì thế mà phụ huynh bỏ qua cơ hội trao đổi với con về những chi tiết trong sách, các từ vựng, hình ảnh, ý nghĩa và cả những liên hệ thực tế. Thường tâm lý trẻ thích cảm giác đạt được thành tựu nên việc đọc cho nhanh cho xong cũng sẽ làm các em bỏ qua các chi tiết thuộc về văn phong hay ý nghĩa sâu xa của tác phẩm. Phụ huynh cũng cần nói cho các em rằng cho dù tranh minh họa không phải lúc nào cũng chỉ dành cho các em bé nhỏ mà chúng có những vai trò quan trọng trong sách, ngay cả sách dành cho người trưởng thành.

Hình ảnh trong quyển "Múp Míp mê mẩn múa may"

Đối với trường hợp trẻ ngại đọc, phụ huynh có thể áp dụng cách cùng đọc với con hoặc biến việc đọc thành một trò chơi, để trẻ không bị áp lực. Việc lựa chọn sách cho đối tượng này cũng rất quan trọng vì trẻ cần có được cảm giác "gặt hái thành tựu". Phụ huynh có thể tìm những sách có những câu chuyện ngắn, chương ngắn để trẻ không bị áp lực trong việc phải hoàn thành hết cả quyển sách dày. Các em cũng sẽ muốn được đọc những quyển sách nằm trong mối quan tâm cụ thể với độ tuổi chứ , phụ huynh có thể áp dụng cách cùng đọc với con hoặc biến việc đọc thành một trò chơi, để trẻ không bị áp lực. Việc lựa chọn sách cho đối tượng này cũng rất quan trọng vì trẻ cần có được cảm giác "gặt hái thành tựu". Phụ huynh có thể tìm những sách có những câu chuyện ngắn, chương ngắn để trẻ không bị áp lực trong việc phải hoàn thành hết cả quyển sách dày. Các em cũng sẽ muốn được đọc những quyển sách nằm trong mối quan tâm cụ thể với độ tuổi chứ không phải bất kỳ quyển Mít đặc, Tottochan hay Hoàng tử bé nào cũng làm các em thấy hấp dẫn ngay lần đầu tiên. Mỗi đứa trẻ có một niềm vui thú riêng với sách. Và dĩ nhiên những trò chuyện, trao đổi cùng trẻ sẽ giúp các em thêm hứng thú với sách.

Bộ sách của Luis Sepulveda, tiền đề phù hợp cho những cuộc trao đổi, chia sẻ giữa trẻ em 8-10 tuổi và cha mẹ

Một trong những lý do khác khiến trẻ vốn đang có thói quen đọc tốt bỗng dừng đọc, từ chối đọc là sự biến đổi về tâm lý của các em trong giai đoạn trước tuổi dậy thì. Trẻ bỗng thấy có nhiều lựa chọn khác ngoài những điều bố mẹ đang đưa sẵn và các em mong muốn được nêu ra ý kiến của mình. Ở những trường hợp như vậy, thật ra mọi ép buộc sẽ làm cho tình hình trở nên tệ hơn và trẻ sẽ dễ có ác cảm với việc đọc, xem nó như là hình thức. Chúng ta hiểu về quá trình phát triển của trẻ để đưa ra các hoạt động khác cân bằng hơn. Thậm chí việc rút ngắn thời gian đọc xuống, tăng thời gian trao đổi chuyện trò, các hoạt động có liên quan đến việc đọc cũng sẽ giúp ích cho các em. Để làm được như vậy thì bố mẹ cần đầu tư về việc chọn sách cho con. Thay vì mua rất nhiều sách thì chúng ta nên tìm hiểu thêm về mối quan tâm của trẻ cũng như khả năng tư duy trong giai đoạn này. Sách có chương ngắn kèm hình vẽ có thể là một trong những giải pháp vì chúng giúp trẻ không bị “ngợp” khi tiếp xúc. Nhìn chung lại, hoạt động đọc cần được giữ như một niềm vui thú hơn là một sự ép buộc.

Một vài gợi ý chọn sách

Trên thị trường hiện giờ đã có nhiều tác phẩm văn học thiếu nhi đương đại nổi tiếng thế giới được dịch ra tiếng Việt. Các độc giả nhỏ tuổi có cơ hội được tiếp xúc với bộ ba xuất sắc của Sepúlveda, chinh phục không chỉ trẻ em mà còn biết bao người lớn: 𝐶ℎ𝑢𝑦𝑒̣̂𝑛 𝑐𝑜𝑛 𝑚𝑒̀𝑜 𝑑𝑎̣𝑦 ℎ𝑎̉𝑖 𝑎̂𝑢 𝑏𝑎𝑦, 𝐶ℎ𝑢𝑦𝑒̣̂𝑛 𝑐𝑜𝑛 𝑚𝑒̀𝑜 𝑣𝑎̀ 𝑐𝑜𝑛 𝑐ℎ𝑢𝑜̣̂𝑡 𝑏𝑎̣𝑛 𝑡ℎ𝑎̂𝑛 𝑐𝑢̉𝑎 𝑛𝑜́, 𝐶ℎ𝑢𝑦𝑒̣̂𝑛 𝑐𝑜𝑛 𝑜̂́𝑐 𝑠𝑒̂𝑛 𝑚𝑢𝑜̂́𝑛 𝑏𝑖𝑒̂́𝑡 𝑡𝑎̣𝑖 𝑠𝑎𝑜 𝑛𝑜́ 𝑐ℎ𝑎̣̂𝑚. Một tác giả cũng rất thân quen với các em nhỏ vì hầu hết các tác phẩm xuất sắc của cô đã được dịch ở Việt Nam: Kate Dicamillo. Cô là một trong những tác giả thiếu nhi ăn khách nhất nước Mỹ. Thế giới nhân vật của cô trong sáng, hài hước, đầy tình cảm. 𝐵𝑜̛̉𝑖 𝑣𝑖̀ 𝑊𝑖𝑛𝑛𝑖𝑒 𝐷𝑖𝑥𝑖𝑒, 𝐶ℎ𝑢𝑦𝑒̣̂𝑛 𝐷𝑒𝑠𝑝𝑒𝑟𝑒𝑎𝑢𝑥, 𝐶ℎ𝑢𝑦𝑒̂́𝑛 𝑝ℎ𝑖𝑒̂𝑢 𝑙𝑢̛𝑢 𝑑𝑖𝑒̣̂𝑢 𝑘𝑦̀ 𝑐𝑢̉𝑎 𝐸𝑑𝑤𝑎𝑟𝑑 𝑇𝑢𝑙𝑎𝑛𝑒, 𝐶𝑜𝑛 𝑣𝑜𝑖 𝑐𝑢̉𝑎 𝑛ℎ𝑎̀ 𝑎̉𝑜 𝑡ℎ𝑢𝑎̣̂𝑡 đều mang đến cho các em nhiều cảm xúc, khơi gợi trí tưởng tượng và thấm đẫm tinh thần nhân văn. Cuốn sách gần đây nhất của tác giả này được ấn hành tại Việt Nam là 𝑁ℎ𝑢̛̃𝑛𝑔 𝑐𝑢𝑜̣̂𝑐 𝑝ℎ𝑖𝑒̂𝑢 𝑙𝑢̛𝑢 𝑐𝑢̉𝑎 𝑐𝑜̂ 𝑔𝑎̀ 𝑚𝑎́𝑖 𝐿𝑜𝑢𝑖𝑠𝑒. Giọng văn duyên dáng của tác giả cùng hình ảnh minh họa hài hước đã thổi hồn cho câu chuyện về một cô gà Louise không ở trong chuồng êm ấm, mà thích đi khám phá thế giới. Như một tay phiêu lưu thực thụ, cô ấy băng qua sa mạc, lên tàu cướp biển, giải cứu đàn gà, đi khinh khí cầu, đuổi bắt với sư tử.

Hình ảnh trong cuốn sách "Thỏ Peter và những câu chuyện về sự tích muôn loài" nằm trong bộ sách "Những truyện kể của Thornton Burgess"

Một trong những bộ sách khá thu hút được ra mắt gần đây cho lứa tuổi này là bộ Những truyện kể của Thornton Burgess, gồm 3 tập. Điều thú vị của bộ sách này là nó tập trung đầy đủ các yếu tố lôi kéo trẻ em 8-10 tuổi quay lại với việc đọc sách. Sách có nhiều chương nhưng các chương đều ngắn và không tuyến tính nên có thể đọc bất kỳ chương nào cũng được. Mỗi lần đọc một chương, các em chỉ cần khoảng 10-15 phút. Điều đó khiến cho trẻ có được tâm lý “gặt hái thành tựu”. Thêm vào đó là ngôn ngữ văn chương uyển chuyển đẹp đẽ cùng hình minh họa sinh động khiến cho quá trình đọc sách của các em thật sự trở thành một niềm vui thú. Những câu chuyện đồng thoại về muôn loài là một bước chuyển nhẹ nhàng để các em bước vào giai đoạn đọc sách tuổi thanh thiếu niên.

Còn đối với các em yêu thích tự nhiên, khoa học, phụ huynh có thể tìm đến những bộ sách STEAM thú vị. 𝑁ℎ𝑢̛̃𝑛𝑔 𝑠𝑖𝑛ℎ 𝑣𝑎̣̂𝑡 𝑖́ 𝑒̣, 𝐾ℎ𝑎́𝑚 𝑝ℎ𝑎́ 50 𝑠𝑖𝑒̂𝑢 𝑛𝑎̆𝑛𝑔 𝑙𝑢̛̣𝑐 𝑐𝑢̉𝑎 𝑙𝑜𝑎̀𝑖 𝑛𝑔𝑢̛𝑜̛̀𝑖 ℎ𝑜𝑎̣̆𝑐 𝐾ℎ𝑎́𝑚 𝑝ℎ𝑎́ 50 𝑠𝑖𝑒̂𝑢 𝑛𝑎̆𝑛𝑔 𝑙𝑢̛̣𝑐 𝑐𝑢̉𝑎 đ𝑜̣̂𝑛𝑔 𝑣𝑎̣̂𝑡 đều là những quyển sách có thể làm cho mỗi giờ đọc sách đều tràn ngập niềm vui.